1 - Xuất xứ: Bài học đường đời đầu tiên trích trong chương I của truyện Dế Mèn phiêu lưu kí.
- Tên của đoạn trích do người biên soạn SGK đặt.
- Dế Mèn phiêu lưu kí được in lần đầu năm 1941, là tác phẩm đặc sắc nhất và nổi tiếng nhất của nhà văn Tô Hoài dành cho lứa tuổi thiếu nhi. Truyện gồm mười chương, kể về cuộc phiêu lưu của nhân vật chính là chú Dế Mèn.
- Truyện 10 chương thuộc thể loại tiểu thuyết đồng thoại
2. Tóm tắt
Dế Mèn là chàng dế thanh niên cường tráng biết ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực. Tuy nhiên Dế Mèn tính tình kiêu căng, tự phụ luôn nghĩ mình “là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ”. Bởi thế mà Dế Mèn không chịu giúp đỡ Dế Choắt- người hàng xóm trạc tuổi Dế Mèn với vẻ ngoài ốm yếu, gầy gò như gã nghiện thuốc phiện. Dế Mèn vì thiếu suy nghĩ, lại thêm tính xốc nổi đã bày trò nghịch dại trêu chị Cốc khiến Dế Choắt chết oan. Trước khi chết, Dế Choắt tha lỗi và khuyên Dế Mèn bỏ thói hung hăng, bậy bạ. Dế Mèn sau khi chôn cất Dế Choắt vô cùng ân hận và suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.
3. Bố cục (2 phần)
- Phần 1 (từ đầu đến “sắp đứng đầu thiên hạ rồi”): Vẻ ngoài và tính tình của Dế Mèn
- Phần 2 (còn lại): Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn
4. Giá trị nội dung
Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra được bài học đường đời cho mình
5. Giá trị nghệ thuật
- Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn
- Nghệ thuật miêu tả loài vật sinh động, đặc sắc
- Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình
6. Nhân vật: Dế Mèn, Dế Choắt.
- Hình ảnh Dế Mèn:
+ Ngoại hình:
Càng: mẫm bóng
Vuốt: cứng, nhọn hoắt
Cánh: áo dài chấm đuôi
Đầu: to, nổi từng tảng
Răng: đen nhánh, nhai ngoàm ngoạp
Râu: dài, uốn cong
- Chàng dế có vẻ cường tráng.
+ Một số lời nói đối thoại của Dế Mèn:
- Sợ gì ? Mày bảo tao sợ cái gì ? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa!
- Giương mắt ra xem tao trêu con mụ Cốc đây này.
b. Hình ảnh Dế Choắt:
- Như gã nghiện thuốc phiện
- Mẹ đẻ thiếu tháng
- Cánh ngắn ngủn
- Râu một mẩu
- Mặt mũi ngẩn ngơ
- Hôi như cú mèo
- Có lớn mà không có khôn
- Gọi là “chú mày” (Mặc dù trạc tuổi nhau)
→ Yếu ớt, xấu xí, lười nhát, đáng khinh
- Một số lời nói đối thoại của Dế Choắt:
+ Thưa anh, thế thì… hừ hừ... em xin sợ. Mời anh cứ đùa một mình thôi.
+ Thôi thôi… hừ hừ em xin vái cả sáu tay … Anh đừng trêu vào… anh phải sợ.
+ Lạy chị, em nói gì đâu!
c.Phân tích nhân vật Dế Mèn và Dế Choắt
1. Ngoại hình Dế Mèn
- Dế Mèn là một chú dế khỏe mạnh, cường tráng và có lối sống khoa học: “Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm”, “chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng”.
- Các đặc điểm ngoại hình:
- Đôi càng mẫm bóng.
- Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
- Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.
- Đầu tôi to ra, nổi từng tảng rất bướng.
- Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.
2. Tính cách Dế Mèn
- Dế Mèn là một chú dế tự tin, yêu đời và luôn tự hào về bản thân mình, luôn hãnh diện với bà con hàng xóm vì vẻ ngoại hình và sức mạnh của mình.
- Dế Mèn tự cao, tự đắc, kiêu căng và xốc nổi.
3. Bài học đầu tiên của Dế Mèn
- Dế Mèn trêu chị Cốc, khiến chị nổi giận.
- Nhưng Dế Choắt lại là người phải chịu oan, bị chị Cốc mổ liên tiếp vào người.
- Chỉ đến khi Dế Choắt thoi thóp, Dế Mèn mới ân hận nhận ra lỗi lầm, tuy vậy cũng nhờ có Dế Choắt mà Dế Mèn có được bài học quý giá: “Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn cũng mang vạ vào mình đấy”